2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Kapsamında Hazırlanan 5. Sınıf Türkçe ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının Görünümü
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14563283Keywords:
Türkçe Ders Kitapları, Sosyal Bilgiler Ders Kitapları, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA), Sürdürülebilirlik EğitimiAbstract
Bu çalışma, 2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında yenilenen 5. sınıf Türkçe ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarının, Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na (SKA) ne düzeyde yer verdiğini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında, Türkçe ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarının içeriklerinde SKA başlıklarının görünürlük düzeyi, tematik dağılımı ve ele alınış biçimi doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmada, Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan Türkçe ve Sosyal Bilgiler ders kitapları, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na (SKA) uygun tematik çerçeve içerisinde incelenmiştir. Araştırmanın bulguları, Türkçe ders kitaplarının SKA’lara sınırlı bir kapsamda yer verdiğini göstermektedir. "Yoksulluğa Son," "Açlığa Son," "Sağlık ve Kaliteli Yaşam," "Nitelikli Eğitim" ve "Toplumsal Cinsiyet Eşitliği" gibi başlıklar ele alınmış olmakla birlikte, çevresel ve küresel öneme sahip "Temiz Su ve Sanitasyon," "Sudaki Yaşam" ve "Erişilebilir ve Temiz Enerji" gibi hedeflere hiç yer verilmediği görülmüştür. Türkçe ders kitaplarının daha çok bireysel farkındalık yaratmaya yönelik temalara odaklandığı ve SKA’ların yalnızca belirli yönlerini işlediği belirlenmiştir. Sosyal Bilgiler ders kitaplarının ise daha geniş bir SKA yelpazesi sunduğu, özellikle "Eşitsizliklerin Azaltılması," "İklim Eylemi" ve "Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar" gibi başlıklara daha sık yer verdiği tespit edilmiştir. Ancak, Sosyal Bilgiler kitaplarında da "Temiz Su ve Sanitasyon" ve "Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar" gibi başlıkların sınırlı kaldığı ya da ele alınmadığı gözlemlenmiştir. Bu bulgular, Türkçe ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarında SKA temalarının ele alınmasında belirgin farklılıklar ve eksiklikler olduğunu ortaya koymaktadır. Eğitim materyallerinin SKA’ları daha dengeli ve kapsamlı bir şekilde işleyerek öğrencilerin sürdürülebilirlik bilincini geliştirmesi gerektiği düşünülmektedir. Araştırma sonuçlarına dayanarak, eksik kalan SKA başlıklarının ders kitaplarına entegre edilmesi ve sürdürülebilir kalkınma temalarının çeşitli içerik ve yöntemlerle zenginleştirilmesi önerilmektedir.
References
Brundtland Report. (1987). Our common future: The World Commission on Environment and Development’s report. Oxford University Press.
Çelik, Y. (2006). Sürdürülebilir kalkınma kavramı ve sağlık. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 9(1), 19-37.
Leal Filho, W., Brandli, L., Lange Salvia, A., Rayman-Bacchus, L., & Platje, J. (2019). Sustainable development goals and sustainability teaching at universities: Falling behind or getting ahead of the pack? Journal of Cleaner Production, 232, 285-294. https://irep.ntu.ac.uk/id/eprint/36717/1/14024_Molthan-Hill.pdf
Intergovernmental Panel on Climate Change. (2018). Global warming of 1.5°C: Summary for policymakers. https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2018/07/sr15_spm_high_res.pdf
Siraj-Blatchford, J., Smith, K. C., & Pramling Samuelsson, I. (2010). Education for sustainable development in the early years. World Organisation for Early Childhood Education. http://www.omep2010.org
Birleşmiş Milletler [United Nations]. (2015a). Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development. www.undocs.org/A/70/L.1
Birleşmiş Milletler [United Nations]. (2015b). Framework convention on climate change: Adoption of the Paris agreement. http://www.undocs.org/FCCC/CP/2015/L.9
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı [UNDP]. (2020). Sustainable development goals. https://www.undp.org/content/undp/en/home/sustainable-development-goals.html
UNESCO. (2019). Education for sustainable development: A roadmap. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
Sterling, S. (2010). Learning for resilience, or the resilient learner? Towards a necessary reconciliation in a paradigm of sustainable education. Environmental Education Research, 16(5), 511–528. http://dx.doi.org/10.1080/13504622.2010.505427
Russell, B. (2009). The prospects of industrial civilization. Routledge.
Milli Eğitim Bakanlığı. (2021, 14 Ekim). Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği. Resmi Gazete, sayı 31628.
Bayram, F. Ö., & Çengelci Köse, T. (2023). Sosyal bilgiler ders kitaplarının sürdürülebilirlik bilinci açısından incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 7(3), 500-531. https://doi.org/10.34056/aujef.1201038
Dere, İ., & Çinikaya, C. (2023). Tiflis Bildirgesi ve BM 2030 sürdürülebilir kalkınma amaçlarının çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programına yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1343-1366. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218188
Demirbaş, Ö. Ç. (2011). Coğrafya dersi öğretim programında sürdürülebilir kalkınma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 596-615.
İşler, N. K. (2023). İlkokul sosyal bilgiler dersi öğretim programının sürdürülebilir kalkınma hedefleri ve yenilenmiş Bloom taksonomisi kapsamında incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 472-486. https://doi.org/10.32709/akusosbil.1129679
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programları ortak metni. Milli Eğitim Bakanlığı.
Engin, H. (2010). Coğrafya eğitiminde sürdürülebilir kalkınma, sürdürülebilirlik eğitimi ve çevre eğitimi konularının kazandırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Güngör, Z. (2023). Okul öncesi dönemdeki çocuklar için hazırlanmış resimli çocuk kitaplarının sürdürülebilir kalkınma amaçları açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Rymarz, R., & Engebretson, K. (2005). Putting textbooks to work: Empowering religious education teachers. British Journal of Religious Education, 27(1), 53-63.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Journal of Emerging Educational Studies
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
This work is licensed under Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International
