Farklı Ülkelerde Özel Yetenekli Çocukların Tanılanması: Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Örneği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15774565Keywords:
Kültürlerarası Karşılaştırma, Özel Yetenekli Çocuklar, Tanılama YöntemleriAbstract
Özel yetenekli çocuklar, toplumların gelişmesi için benzersiz bir insan kaynağı teşkil eden bireyler olarak tanımlanmaktadır. Bu çocuklar olağanüstü zihinsel yeteneklere sahip olup yenilikçi ve yaratıcı özellikler göstermektedir. Sözü edilen çocukların tanılanmasında farklı ülkelerde farklı uygulamalar bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, özel yetenekli çocukların Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Rusya’da nasıl tanılandıklarını ortaya koymaktır. Bununla birlikte ilgili ülkelerde özel yetenekli çocukların eğitim aldıkları kurumlarla ilgili bilgiler vermektir. Mevcut çalışma bir derleme çalışmasıdır. Türkiye’ye ek olarak özel yetenekli çocukların tanılanması kapsamında ABD ve Rusya’nın seçilmesi, bu ülkelerin özel yetenekli çocukların tanılanmasında ve yetiştirilmesinde öncü olmalarıdır. İlgili ülkelerdeki uygulamalar Türkiye’deki uygulamalarla bazı noktalarda benzerlik gösterirken bazı noktalarda farklılık göstermektedir. Örneğin her üç ülkede de özel yetenekli çocukların tanılanmasında çok sayıda yöntem birlikte kullanılmaktadır. Özel yetenekli çocukların tanılanmasında karşılaşılan sorunlar bağlamında ilgili araştırmanın bulguları literatürle tartışılmış ve bu bulgulara dayalı olarak sonuç ve öneriler ortaya konulmuştur.
References
Agarwal, S. (2012). Writing a review article: For the beginners in research. International Journal of Science and Research, 3(10), 813-815.
Benito, Y. (1989). Planning and implementing programs for the gifted. Teachers College Press.
Bildiren, A., Bırakmaz Bilgen, Ö., & Korkmaz, M. (2021). Ulusal sözsüz bilişsel yetenek testi (BNV) geliştirme çalışması. Sage Journals, 1-16. https://doi.org/10.1177/21582440211046945
Bildiren, A., Kargın, T., & Korkmaz, M. (2017). Renkli progresif matrisleri testi’nin 4-6 yaş aralığında güvenirlik ve geçerlik çalışması. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 7(1), 19-38.
Campbell, D. T., & Fiske, D. W. (1959). Convergent and discriminant validation by the multitrait-multimethod matrix. Psychological Bulletin, 56(2), 81-105. doi:10.1037/h0046016
Çalışkan, K., & Baloğlu, M. (2023). BİLSEM’e öğrenci aday gösteren ve göstermeyen öğretmenlerin özel yetenekliler eğitimine ilişkin öz yeterliklerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 210-230.
Çitil, M. (2020). Geçmişten günümüze türkiye’de özel yeteneklilerin eğitimi: Prof. Dr. Ayşegül Ataman ile görüşme. Çocuk ve Medeniyet, 5(10), 511-524.
Dorfman, L. (2000). Research on gifted children and adolescents in Russia: A chronicle of theoretical and empirical development. Roeper Review.
Enç, M. (1979). Üstün beyin gücü. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Gökdemir, Ş. (2017). Ülkemizde özel yetenekli öğrencilerin tanılama sürecinin öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı.
Gökdemir-Ekici, S., & Kurnaz, A. (2020). BİLSEM tanılama sürecinde kullanılan zeka testlerinin psikolojik danışmanların ve BİLSEM öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet, 5(10), 365-399.
Grigorenko, E. L. (2017). Gifted education in Russia: Developing, threshold, or developed. Cogent Education, 4(1), 1364898.
Grigorenko, E. L., & Clinkenbeard, P. (1994). An inside view of gifted education in Russia. Roeper Review. 167-171.
Güçyeter, Ş. (2016). Türkiye’de üstün yeteneklileri tanılama araştırmaları ve tanılamada kullanılan ölçme araçları. Turkish Journal of Education, 5(4), 235-254.
Heller, K. A. (2004). Identification of gifted and talented students. Psychology Science, 46(3), 302-323.
Jeltova, I., & Grigorenko, E. L. (2005). Systemic approaches to giftedness contributions of Russian psychology. Conceptions of giftedness. Cambridge University Press,
Karadağ, E. (2016). Özel yetenekli bireylerin tanılanması ve tanılamaya yönelik alternatif değerlendirme araçları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(46), 561-571.
Karadağ, Y., & Baştuğ, G. (2018). Türkiye’de zekâ değerlendirme sürecinde yaşanan etik sorunlar ve öneriler. ASHD, 17(2), 46-57.
Kavruk, S. Z., & Seyitoğlu, M. N. (2022). Okul öncesi dönemde üstün yetenekli çocukların özellikleri, tanılanması ve eğitimleri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 7(2), 25-37.
Kelemen, G. (2012). Identification of highly gifted children. Exedra: Revista Cientifica, 6, 43-55.
Kösa, T., & Erkan B. (2023). Özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin gerçekçi problem kurma performanslarının belirlenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 428-440.
Liashenko, A.K., Khalezov E.A., & Arsalıdou, M. (2017). Methods for identifying cognitively
gifted children, psychology. Journal of the Higher School of Economics, 14(2). 207-218.
Maznichenko, M. A., Neskoromnykh, N. I., Sadilova, O. P., Brevnova, С. V., Grigorashchenko-Alieva, N. M., & Fomenko V. A. (2021). Identification and support of gifted children means of network ınteraction. Science for Education Today, 11(2). 7-31.
McClain, M. C. & Pfeiffer, S. (2012). Identification of gifted students in the United States today: A look at state definitions, policies, and practices. Journal of Applied School Psychology, 28, 59-88.
MEB (2013). Özel yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı 2013-2017. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2014_01/29020305_stratejiveuygulamaplan4temmuz.pdf adresinden alındı.
MEB (2015). Özel eğitimin güçlendirilmesi projesi. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü: https://orgm.meb.gov.tr/www/ozel-egitimin-guclendirilmesi-projesi/icerik/558 adresinden alındı
MEB (2018a). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Mevzuat Bilgi Sistemi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24736&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden alındı.
MEB (2018b). RAM yönergesi. Mevzuat bilgi sistemi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24736&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden alındı
MEB (2018c). Rehberlik ve araştırma merkezi kılavuzu. Ankara.
MEB (2024). Bilim ve sanat merkezleri öğrenci tanılama ve yerleştirme kılavuzu. Ankara.
Özdemir-Kemahlı, P., Kemahlı Ş. B., & Ekşi, H. (2018). Özel yetenekli tanısı almaya aday olmak: Ebeveynlerin öğrenci tanılama sürecini aile içi psiko-sosyal deneyimler üzerinden değerlendirmesi, Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(2). 59-83.
Özmen, F., & Kömürlü, F. (2013). Türkiye’de üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin eğitimine ilişkin politika ve uygulamalar. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 14(2), 35-56.
Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi,4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
Shcheblanova, E., & Shumakova, N. (2007). Echa news: European council for high ability. Volume: 21. No:1.
Şahin, H., & Zorlu, A. (2022). Türkiye’de özel yetenekli bireyleri tanılama süreci ve tanılamada kullanılan yöntemler. Milli Eğitim Dergisi, 51(233), 863-885 https://doi.org/10.37669/milliegitim.788454
Şirin, A. (2018). Görsel sanatlar alanında üstün (özel) yetenekli çocukların tanılanmasında kullanılacak kriterlerin uzman görüşleriyle belirlenmesi (Doktora Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Tarhan, S., & Kılıç , Ş. (2018). Üstün zekalı ve üstün yeteneklilerin tanılanması Türkiye'deki eğitim modelleri. Üstün Zekalılar Enstitüsü: https://ustunzekalilar.org/tr/Makaleler/Icerik/143-Ustun-Zekali-Ustun-Yeteneklilerin-Tanilanmasi adresinden alındı.
Taşçılar, M. Z. (2021). Özel yetenekli bireylerin tanılanması. Özel yetenek ve BİLSEM'ler (s. 143-155). içinde. Ankara: MEB ORGM.
TBMM (2012). Üstün yetenekli çocukların keşfi, eğitimleriyle ilgili sorunların tespiti ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamlarının sağlanması amacıyla kurulan meclis araştırması komisyonu raporu. Ankara: TBMM.
TEVİTÖL (2024). Başvuru süreci. TEVİTÖL: https://tevitol.k12.tr/kayit-kayit-kabul-sureci adresinden alındı.
ÜYEP (2024). Test tanı. ÜYEP: https://uyep.anadolu.edu.tr/test-tani adresinden alındı.
Yang, Y. (2009). Identification of young, gifted children: An analysis of instruments and recommendations for practice. https://files.nwesd.org/website/Teaching_Learning/HiCap/JAN%2028%20for%20Anita/Yang%20ID%20of%20Young%20Children.pdf adresinden alındı.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Journal of Emerging Educational Studies
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
This work is licensed under Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International
